Polikistik Over Sendromu ilk defa 1935 yılında Stein ve Leventhal tarafından adet görememe, vücutta tüylenme ve obeziteden oluşan bir hastalık olarak tanımlanmıştır. Kadınlarda en sık görülen hormonal bozukluklardan biridir. PKO, üreme çağında olan kadınların yaklaşık %5'inde görülür. Polikistik Over "çok sayıda küçük kist içeren yumurtalık" anlamına gelen bir terimdir.
Polikistik over (PKO), yumurtalıklarda çeşitli nedenlerle oluşan bir hormonal ortam dengesizliği sonucu yumurtlama olmaması ve buna bağlı olarak ortaya çıkan genellikle gecikmeler şeklinde adet düzensizliği, tüylenme, kilo alma, sivilcelenme, gebe kalamama veya “zor” gebe kalma ve çok çeşitli başka belirtilerle seyredebilen bir durumdur.
→Polikistik Over Sendromu Neden Olur?
Hastalığın nedeni tam olarak bilinmemektedir. Polikistik over bir kısır döngü durumudur. Herhangi bir nedenle yumurtlama sürecini bozan her olay, sonuçta polikistik over adı verilen durumun gelişmesine neden olabilir. Hipotalamustan GnRH hormonu salgısını, hipofizden LH ve FSH hormonlarının salgısını bozabilecek stres, prolaktin ve tiroid hormonları salgı bozuklukları, obezite, insülin direnci gibi nedenler yumurtlama sürecini bozar. Yumurtlama yarıda kaldıkça yumurtalıklar içindeki kistlerin sayısı artar ve kist sayısı arttıkça yumurtalıkların içindeki hassas hormonal dengeler daha da bozulur. PKO'in diğer belirti ve bulguları genellikle yumurtlama işlevinin yarım kalmasına ikincil olarak gelişirler. Yumurtlamanın yarım kalmasıyla içinde yumurta hücresini barındıran folikül adlı yapı yumurta hücresini olgunlaştıracak ve çatlayarak bu hücreyi serbest bırakacak büyüklüğe ulaşamaz ve milimetrik çaplarda kistik bir yapı olarak yumurtalık içinde kalır. Bu kısır döngü devam ettikçe her ay yumurtalık içindeki ufak kistlere bir yenisi katılır ve yumurtalıklar bir süre sonunda çok sayıda kist içeren ve ileri durumlarda normalden büyük çaplara ulaşan yapılara dönüşürler. Folikül gelişimi yumurtalıkların dış yüzeyine yakın kısmında olduğundan her yarım kalan adet döngüsünde sayısı artan bu kistler yumurtalığın yüzeye yakın kenarı boyunca dizilirler. Polikistik Over Sendromu olan hastaların % 80’ninde ultrasonografide yumurtalıklarda büyüme, yumurtalık kapsülünde kalınlaşma ve kapsülün hemen altında birçok (10 taneden fazla) küçük kist görülür. Ancak bu görünümün olması her zaman polikistik over sendromu olduğunu göstermez, çünkü normal kadınların yaklaşık % 20 sinde de ultrasonografide aynı bulgulara rastlanabilir.
→PKOS’da (polikistik over) en sık görülen belirtiler nelerdir?
PKOS’u her kadında daha farklı seyreder. Bazı kadınlarda tek belirti tüylenme yani Hirsutizm (Kadınlarda aşırı kıllanma)olabileceği gibi, bazılarında adet düzensizliği ön planda olabilir. Tüm belirtilerin beraberce görüldüğü PKO durumu enderdir.
Adet düzensizlikleri: Yumurtlama, adet döngüsünün düzenli olmasını sağlayan en önemli olaydır. Bu işlevin aksaması 6 haftadan daha uzun aralarla görülen, düzensiz, uzun süren, fazla miktarda kanamalara neden olur. Çok ender durumlarda PKOS’lu bir kadın düzenli olarak adet görmeye devam edebilir.
Kısırlık: Üreme çağında olan ve gebelik planlayan bir kadında yumurtlamanın olmaması İnfertilite (Bebek sahibi olamama) sorununu beraberinde getirir.
Kronik Kasık Ağrıları : Altı aydan daha uzun süren ağrılar mevcuttur. Ağrının nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, iri yumurtalıkların kasıklarda dolgunluk yaptığına inanılır.
Şişmanlık: PKOS’u genellikle kilosu normalden fazla olan kadınlarda görülen bir durumdur. Kilo alımının PKOS'nun sonucunda mı geliştiği yoksa aşırı kilolu olan kadınlarda mı daha fazla PKOS’unun görüldüğü hala tartışmalıdır. Bugün PKOS'nun ilaçla tedavi edilmesinin kadının ideal kiloya gelmesini kolaylaştırdığını, kendi isteğiyle kilo veren kadınlarda ise PKOS’unun tedavisinin daha kolay olduğu bilinmektedir.
İnsülin hormonunda artış: Polikistik Over Sendromu olan hastalarda diğer önemli bir nokta da insülin direncidir. İnsulin direnci sonuç olarak şeker metabolizmasında bozukluk ve şeker hastalığına eğilimi artırmaktadır. Genel olarak hastaların % 50’sinde insülin direncine rastlanır. Obez hastalarda daha sık görülmektedir. İnsülin direncinin belirlenebilmesi için polikistik over sendromu olan bütün hastalara ağızdan şeker yükleme testi yapılması önerilmektedir. İnsülin direncinin hastalığın bir belirtisi mi veya hastalığın esas nedeni mi olduğu tam olarak bilinmemektedir. Ancak insülin direncini azaltan ilaçlarla yumurtlama fonksiyonunun normale dönmesi insülin direncinin hastalığın belirtilerinin oluşmasında önemli bir rolü olduğunu düşündürmektedir. PKO'su olan kadınlar ileri yaşlarda şeker hastalığına daha kolay yakalanmaktadırlar.
Yüksek tansiyon: Kan basıncı 140 / 80 ' in üzerinde olabilir.
Tüylenme ve saç dökülmesi: Yarıda kalan yumurtlama sonucunda oluşan kistik yapı içinde hormon üretimi de dengesizdir. Östrojen hormonu yerine testosteron hormonu üretilir ve kana geçer. Bu hormon kadınlarda normalden fazla salgılandığında tüylenme ve sivilcelenme yapabilen bir hormondur Aşırı tüylenme yani Hirsutizm (Kadınlarda aşırı kıllanma) ve bazen erkek tipi saç dökülmesi de izlenmektedir. Daha önceleri çenede ve dudak üzerindeki tek tük ,ince tüyler giderek kalınlaşır ve sayı olarak artarak estetik bir problem yaratır. Daha ileri durumlarda normaldışı tüylenme göğüsler arasında, göğüs uçlarında ve gö
→Hirsutizm (Kadında aşırı tüylenme, kıllanmada artış) ile ilgili videoyu aşağıda izleyebilirsiniz.
Cilt yağlanması: Ciltte yağlanma, sivilce, saç derisinde kepeklenme görülebilir. Ayrıca ciltte koyu kahverengi lekelenmeler görülebilir.
Polikistik over Sendromlu hastalarda, şeker hastalığı, hipertansiyon, yüksek kan kolesterol seviyesi ve kalp-damar hastalıkları da daha sık olarak görülür.
→Polikistik over sendromunda (PKOS, PCOS) teşhis nasıl koyulur?
Tanı için en önemli nokta hastanın öyküsüdür. Tanı için ayrıca ultrasonografi yapılarak yumurtalık görünümüne bakılır.
ve hormonal testlere başvurulur. Hormon tetkiklerinde LH hormonunda artma gözlenirken, FSH hormonu değişme göstermez veya hafif azalabilir (LH/FSH oranı 3’ün üzerindedir). Ayrıca erkeklik hormonları olarak bilinen testosteron ve androstenodion’da artma görülebilir. Hastaların % 50’sinde DHEAS ve % 20’sinde Prolaktin hormonunda artış gözlenebilir. Öykü, hormon değerleri ve ultrason görünümünden iki tanesinin pozitif olması durumunda polikistik over sendromu tanısı konulabilir. Aşırı kilo alımı söz konusu olduğunda incelemelere genellikle şeker hastalığı araştırmaları eklenir.
→Polikistik over sendromu (PKOS, PCOS) ne gibi sorunlar yaratabilir?
Polikistik overi kozmetik sorunlara neden olabilen basit bir yumurtlama bozukluğu olarak görmemek gerekir. Yumurtlama bozukluğu neticesinde oluşan hormonal dengesizlik ve kandaki yüksek "erkeklik hormonu" seviyeleri kadını uzun vadede ciddi sorunlarla başbaşa bırakabilmektedir. Bu nedenle PKOS’u mutlaka tedavi edilmesi gereken bir durumdur.
Polikistik over sendromu olan ve seyrek adet gören hastalarda yumurtlama olayı seyrek olduğu veya hiç olmadığı için rahim uzun süre östrojen etkisine maruz kalmaktadır. Normalde yumurtlama sonrasında salgılanan progesteron östrojenin etkilerini kompanze etmektedir. Bu hastalarda bu kompanzasyon olmadığı için rahimin uzun süre sadece östrojen etkisine maruz kalması sürekli kalınlaşması belli bir süre sonra bu dokuda kanser öncüsü değişiklikler oluşmasına (Endometrium hiperplazisi ), hastalık uzun süre devam ettiğinde ise kanser gelişmesine neden olabilmektedir. Çocuk sahibi olmak istemeyen hastalarda doğum kontrol hapı kullanılmasının diğer bir yararı da kanser riskinin azaltılmasıdır.
→Doğum kontrol hapları; rahim ve yumurtalık kanseri riskini azaltır mı?
PKOS’u kadında androjen ("erkeklik") hormonlarının aşırı salgılandığı bir durumdur. Bu nedenle uzun vadede, kadında artmış androjen hormonları kan lipid (yağ) metabolizmasını olumsuz etkilemekte, kalp-damar sistemi hastalıklarının ortaya çıkma riskini artırmaktadır.
→Polikistik Over Sendromunda (PKOS, PCOS)Tedavi nasıl planlanır?
Tedavi sadece hastanın yakınmalarına yöneliktir ve uzun süreli bir tedavi gereklidir. Ancak yaşın ilerlemesi ile birlikte bazı hastalarda adet düzeni normale dönmekte ve yakınmalar azalabilmektedir. Ayrıca daha önce gebe kalamayan veya tedavi ile gebe kalabilen bazı hastalar kendi kendine gebe kalabilmektedir Tedavide ilk aşama kilolu hastalarda kilo verilmesidir. Hastalarda % 5’lik bir kilo kaybı hastaların çok önemli bir bölümünde adetlerin düzelmesini sağlayabileceği gibi, yumurtlamayı sağlayıcı ilaçlara daha düşük dozlarda yanıt alınmasına katkıda bulunabilir. Fakat PKOS’u varlığında kilo vermek zordur. Kalıcı bir kilo kaybı planı gerekir. Kilo kaybını sağlamak için günlük aktivitenin giderek artırılması ve istikrarlı bir diyet programı yüz güldürücü sonuçlar verir. PKOS'nun ilaçla tedavisinde temel prensip yumurtlamanın yarıda kalmasını engellemek ve böylece yumurtalık dokusu içindeki kist sayısının artmasının önüne geçmektir. Bu amaçla çocuk arzusu olmayan bir kadında yumurtlamanın hiç başlamaması, çocuk arzusu olan bir kadında ise yumurtlamanın tamamlanmasına yönelik tedavi yapılır. Yumurtalık dokusundaki kist sayısının artışı bu şekilde engellendiğinde önceden oluşmuş kistik yapılar bir süre sonra kendiliğinden yok olmaya ve böylece kistlerden salgılanan "erkeklik hormonu" miktarı giderek azalmaya başlar. Kullanılan ilaçlar adet düzenini de sağladıklarından eksik olan progesteron hormonunun yaratabileceği olumsuzluklar giderilmiş olur.
Çocuk arzusu olmayan bir kadında tedavide genellikle doğum kontrol hapları (Aile Planlaması başlığı altında doğum kontrol haplarını inceleyebilrisiniz) tercih edilir. Bu ilaçlar yumurtlamayı en temel aşamasında, folikül gelişimi basamağında geçici olarak durduran ilaçlardır. İlaçların içinde bulunan progesteron hormonu rahim iç tabakasını kalınlaşmaktan korur ve adet kanamalarının düzenli olmasını sağlar. Tıbbi nedenlerle doğum kontrol hapı kullanamayan veya kullanmak istemeyen kadınlarda adet düzeni belirli aralıklarla verilen progesteron hormonu sayesinde sağlanır.
Çocuk arzusu olan bir kadında yumurtlamayı sağlayıcı ilaçlara başvurulur. Bu ilaçlar ağız yoluyla alınan tablet şeklinde ilaçlar olabileceği gibi, tedaviye yanıt alınamaması durumunda iğne şeklinde kullanılan daha güçlü, ancak yan etkileri daha fazla ilaçlara başvurulması gerekebilir. Bu tedaviler ile polikistik overli kadınların % 80'inden fazlasında yumurtlama sağlanabilir. PKOS’u bir kısır döngü hastalığı olduğundan kısır döngünün daha farklı noktalardan kırılmasıyla tedavi yoluna gidilebilir:
- Büyümüş ve çok sayıda kist içeren yumurtalıklara Laparoskopi yöntemiyle ulaşılarak yumurtalık dokusu içindeki kistlerin bir kısmının patlatılarak yok edilmesi kısır döngüyü kırarak hastalığın düzelmesine önemli katkılarda bulunabilir. Günümüzde laparoskopik ovarian drilling veya diatermi bu yönteme ender de olsa başvurulmaktadır.
- PKOS’u ile şeker hastalığı arasındaki yakın ilişki, tedavide son yıllarda kan şekerini düşürücü özelliğe sahip ve ağızdan alınan tablet şeklindeki ilaçların kullanılmasını gündeme getirmiştir. Bu tedavi dirençli PKOS’da faydalı olabilmektedir.
Tüylenme şikayeti belirgin olan kadınlarda tedavi de doğum kontrol ilaçları oldukça etkilidir. Buradaki tedavi ile yumurtalıklardan üretilen erkeklik hormonu baskılanmaktadır. Bu tedavi şeklinde amaç vücutta yeni tüylerin oluşumunun engellenmesidir. Ne yazık ki eskiden oluşmuş tüyler için etkili ve hızlı bir ilaç tedavisi yoktur. Daha önceden oluşmuş tüyler için yapılması gereken ağda, elektroliz gibi yöntemlerle bunların giderilmesidir. Doğum kontrol ilaçları kullanılmadan tüyler alınırsa yöntem başarısız olur ve alınan tüyler yeniden ve daha fazla bir şekilde çıkar.
Polikistik Over Sendromu (PCOS) ve Etkileri: Kadın Sağlığı Üzerinde Derinlemesine Bir Bakış
Günümüzde birçok kadını etkileyen endokrinolojik bir bozukluk olan Polikistik Over Sendromu (PCOS), üreme çağındaki kadınlar arasında sıkça rastlanan bir durumdur. PCOS, endokrin sistemdeki hormonal dengesizliklerin bir sonucu olarak ortaya çıkan ve genellikle üreme, metabolizma ve psikolojik sağlık üzerinde çeşitli etkilere neden olan bir durumdur. Bu makalede, PCOS'un nedir, neden olur, belirtileri nelerdir, teşhisi ve tedavisi nasıl yapılır gibi konuları detaylı bir şekilde ele alacağız.
Polikistik Over Sendromu Nedir?
Polikistik Over Sendromu, kadınların yumurtalıklarında bir dizi küçük kistin oluştuğu, hormonal dengesizliklere ve genellikle insülin direncine bağlı olarak ortaya çıkan bir durumdur. PCOS, adet düzeninde bozulmaya, anovulasyona (yumurtlamama) ve bir dizi belirtiye neden olabilir. Bu durumun net bir tanımı ve sınıflandırılması, uzun yıllar süren araştırmalar ve klinik gözlemler sonucunda ortaya çıkmıştır.
PCOS'ın Nedenleri ve Risk Faktörleri
PCOS'un kesin nedeni net bir şekilde bilinmemekle birlikte, genetik, hormonal ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu olduğuna inanılmaktadır. Ailede PCOS öyküsü olan kadınlar bu duruma daha yatkındır. Ayrıca, insülin direnci, obezite, düzensiz beslenme alışkanlıkları gibi faktörler de PCOS riskini artırabilir.
Belirtiler ve Tanı
PCOS'un belirtileri kadından kadına değişiklik gösterebilir. Ancak, sık rastlanan belirtiler arasında adet düzensizlikleri, aşırı tüylenme (hirsutizm), akne, kilo artışı, insülin direnci, obezite ve infertilite bulunmaktadır. Tanı genellikle semptomların değerlendirilmesi, kan testleri ve ultrasonografi ile konulur.
PCOS ve Metabolik Etkileri
PCOS, sadece üreme sistemi üzerinde değil, aynı zamanda metabolik sağlık üzerinde de etkilidir. Insülin direnci, tip 2 diyabet riskini artırabilir. Ayrıca, PCOS'lu kadınlar genellikle dislipidemi (lipid düzensizliği) ve kardiyovasküler hastalık riski açısından daha yüksek bir risk altındadır.
Tedavi ve Yönetim
PCOS'un tedavisi, bireysel semptomlara ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişebilir. Tedavi genellikle şu unsurları içerir:
Hormonal tedaviler: Doğum kontrol hapları, hormonal regülasyonu sağlamak amacıyla kullanılabilir.
İnsülin düzenleyiciler: Insülin direncini azaltmak için kullanılabilir.
Yaşam tarzı değişiklikleri: Sağlıklı bir diyet, düzenli egzersiz ve kilo yönetimi PCOS'un etkilerini hafifletebilir.
Fertilite tedavileri: PCOS'un neden olduğu infertilite durumunda, fertilitenin artırılması amacıyla kullanılabilir.
Sonuç olarak
Polikistik Over Sendromu, kadın sağlığını etkileyebilen karmaşık bir durumdur. Doğru teşhis ve etkili bir tedavi planı, PCOS'un etkilerini yönetmekte önemli bir rol oynar. Kadınlar, PCOS belirtileri fark edildiğinde bir sağlık profesyoneli ile görüşmeli ve uygun tedavi seçenekleri hakkında bilgi almalıdır. Ayrıca, yaşam tarzı değişiklikleri ile birlikte düzenli sağlık kontrolleri, PCOS'un etkilerini minimize etmede yardımcı olabilir.
Gelen sorulara verilen cevaplar: Polikistik over sendromlu kadınlarda yumurtalıkta ameliyat edilmeyi gerektirecek kist yoktur. Polikistik over sendromunun başlangıç tedavisi ameliyat değildir. Polikistik over sendromunda şişmanlık, adet gecikmesi, tüylenme ve insülin direnci ile bebek sahibi olmakta zorluk olabilir.
