Yumurtalık fonksiyonlarının kaybını takiben adet kanamalarının kalıcı olarak kesilmesi menopoz olarak tanımlanır. Menopoz, klimakterik (menopoza geçiş) dönem içinde meydana gelen olaylardan biridir ve üreme çağının sonunu belirler. Klimakterik dönem, menopoz öncesi ve sonrasında menopozal semptomların oluştuğu ortalama 5 yıllık bir periyodu oluşturur.
→Menopoz sıklığı nedir, menopozdaki kadınlar tüm nüfusun ne kadarını oluşturur?
Klimakterik ve menopoz sonrası dönemdeki kadınlar nüfusun yaklaşık %20’sini teşkil ederler.
→Menopozdan sonra olan değişiklikler nelerdir?
Bu dönemden sonra jinekolojik, sistemik ve psikolojik değişiklikler olabilir.
A) Natürel (doğal) menopoz: Yaşlanma sürecinin doğal parçasıdır. Ortalama menopoz yaşı Türkiye için 47-48’dir.
B) Cerrahi menopoz: Rahim ve yumurtalıklardaki problem neticesinde rahim ve yumurtalıkların ameliyatla alınması sonucunda oluşur.
C) Prematür menopoz: 40 yaşından önce menopozun gerçekleşmesidir.
→Menopoz oluş mekanizması nedir?
Primordial follikül denen yumurtaların öncü hücrelerinin azalması veya tamamen bitmesi sonucunda overler yani yumurtalıklarda yetmezliğe neden olur. Buna cevap olarak, beyinde hipofizden salgılanan FSH düzeyi artar. Bu nedenle başlangıçta kanda estrojen (E2 = estradiol) düzeyleri değişkenlik gösterir. Ancak ortalama estradiol düzeyi düşer.
→Menopozda ayırıcı tanıda hangi durumlar düşünülmelidir?
Natürel menopozla karışan çok az hastalık vardır. Hipertiroidizm denen tiroid bezinin fazla çalışması; düzensiz vajinal kanamaya ve menopozda görülen sıcak basmalarına benzeyen ısı leransına yol açabilir. Yine nadir görülen karsinoid sendrom, tuberküloz, medüller tiroid kanseri de karışıklığa yol açabilir. Ancak bunlarda gonadotropin yani FSH, LH düzeyleri normaldir.
→Menopoz teşhisi nasıl konur?
A) Semptomlar
Sıcak basması: Vazomotor instabilite denen bu belirti menopozun en belirgin bulgusudur. Menopozal kadınların % 70-85’inde görülür. Ateş basması genellikle baş, göğüs, ve boyunda ani ısı artışı ve kızarma ile karakterize olup, çarpıntı ve panik hissine neden olur. Sıklıkla gece terlemeleri ve uykusuzlukla birliktedir. % 20 kadar kadında 5 yıla kadar devam eder. Düzensiz kanamalar:
→Menopoz ve sonrasında cinsel ilişkide ağrı (disparoni) olabilir.
Bunların yanı sıra mesaneyle ilgili olarak idrarda yanma, gece idrara çıkma ve sistit (mesane iltihabı) görülebilir.
→İdrar tutmak sistit (idrar yolu enfeksiyonuna) neden olur mu?
→Kadınlarda sistit (idrar yolu enfeksiyonu) belirtileri nelerdir?
→Menopoz sonrası sistit (idrar yolu enfeksiyonu) niçin daha sık görülür?
→Sistit idrar yolu enfeksiyonu ve genital bölge hijyeni - temizliği
Psikolojik belirtiler: Sinirlilik, anksiyete denen içten gelen sıkıntı, depresyon görülebilir.
Kas ve eklem ağrıları:
B)
→Menopoz sonrası vakanın değerlendirilmesi nasıl yapılır?
Fizik muayene, vücut kitle indeksinin hesaplanması, kan basıncı ölçümü, tiroid muayenesi, karın muayenesi ve varsa bacaklarda varis tespiti yapılır.
Jinekolojik Muayene de; vulvada renk değişikliği, vajinal atrofi ve kuruluk, servikal patoloji, Myom (Leiomyom) ve adneksiel kitleler açısından değerlendirme yapılır. C)
→Menopozda tanısal yöntemler nelerdir?
1. FSH, LH, Estradiol: Menopoz tanısı koyabilmek için en belirleyici durum tekrarlayan tetkiklerde FSH’nın 40 IU/L, LH’nın 25 IU/L’nin üzerinde ve estradiol düzeyinin 30 pg/ml’nin altında olmasıdır. FSH / LH oranı 1’den küçükse, halen over çalışıyor demektir.
2. Progestin testi: Eğer hastada hala estrojen üretimi varsa, 5 gün progesteron ilacı verilmesinden sonra vajinal kanama başlar. Bu hasta menopozda değil, perimenopozal dönemdedir. Bu tür hastalara sadece progestin veya menopozal sıkıntıların giderilmesi için estrojen+progestin içeren ilaçlar verilebilir.
3. Hematolojik ve hemostatik tetkikler yapılabilir. Kanama zamanı (KZ), pıhtılaşma zamanı (PZ), trombosit, hemoglobin (Hb), hematokrit (Hct), Sedimentasyon.
4. Biyokimya tetkikleri: Açlık kan şekeri (AKŞ), üre, kreatinin, kalsiyum, fosfor, ürik asit, total kolesterol, trigliserid, HDL, LDL, VLDL, AST, ALT, total bilirubin gibi
Menopoz sonrası dönemde; artmış kemik kaybı, kardiovasküler hasar, santral sinir sistemindeki bozukluklar, ürogenital ve cilt atrofisi gibi bulgular dramatik estrojen düşüşü ile ilgilidir.
Hormon tedavisi (HT), potansiyel hayat süresini ve kalitesini arttıran, kemik ve sinir sistemini koruyan bir girişimdir. İdeal olarak HT, yan etkilerden uzak olmalı, etkinliği devam ettirmeli, hasta uyumunu ve memnuniyetini artırmalıdır. Her menopoza giren kadına hormon tedavisi vermek zorunlu değildir, eğer yaşam kalitesi bozulmamışsa, hormon verilmeden takip edilebilir.
HT tedavisi ağızdan, cilt yoluyla ya da burun yoluyla olabilir. Eğer gerekirse, hekim tarafından hastanın durumuna göre bu yollardan birisi seçilebilir. İlaç tedavisi kesintili veya kesintisiz olabilir.
→Menopozda hormon tedavisinin yararları nelerdir?
-Sıcak basması ve psikolojik semptomların giderilmesi
-Vajinal Kuruluk ve sistizm gibi atrofi bulgularının giderilmesi
-Osteoporoz (kemik erimesi) ve buna bağlı kırıkların önlenmesi
-Kolon ve rektum kanserleri sıklığında azalma
→Menopozda önerilen hormon tedavisi nedir?
Günümüzde hormon tedavisi menopozda yaşam kalitesi bozulan hastalarda menopozun erken döneminde önerilmektedir. Menopoz yerleştikten sonraki ilk 3 yıl içinde tedaviye başlanmalı ve yıllık kontroller (mamografi, biyokimya, smear ve diğer tetkikler) yapılmak şartıyla 4-5 yıl devam ettirilmelidir. Özellikle menopoz yerleştikten sonra aradan uzun süre geçtikten sonra yaşlı hastalarda (60 yaş ve üzeri) HT verildiğinde meme kanseri, kalp krizi, felç ve toplardamar tıkanıklığında hafif artış olabileceği akılda tutulmalıdır.
→Osteoporoz (kemik erimesi) için hormondan başka tedaviler var mıdır?
Bu konuda kalsitonin, bifosfonat, kalsiyum, Vitamin D, raloksifen, florid, fitoöstrojen (bitkisel kökenli), strontium içeren ilaçlar kullanılabilir.
Kadınlarda Menopoz ve Osteoporoz: Sağlığı Etkileyen İki Önemli Durum
Kadınların hayatlarında karşılaştıkları doğal bir süreç olan menopoz, vücutta bir dizi değişikliği tetikler. Menopozun yanı sıra, kadınlarda sıkça görülen bir diğer sağlık sorunu ise osteoporozdur. Bu iki durum, genellikle birbirine bağlı olarak ortaya çıkar ve kadınların yaşam kalitesini etkileyebilir. Bu makalede, menopozun ne olduğu, osteoporoz ile olan ilişkisi, risk faktörleri ve önleyici önlemler gibi konulara odaklanacağız.
Menopoz Nedir?
Menopoz, kadınların doğurganlık döneminin sona erdiği bir dönemi ifade eder. Genellikle 45 ile 55 yaşları arasında ortaya çıkar ve bu süre zarfında kadınlar regl döngülerinde düzensizlikler, sıcak basmalar, uykusuzluk ve duygu durum değişiklikleri gibi belirtiler yaşayabilirler. Menopoz, yumurtalıkların hormonal değişikliklere tepki olarak östrojen ve progesteron üretimini azaltmasıyla birlikte gerçekleşir.
Osteoporoz Nedir ve Menopoz ile İlişkisi
Osteoporoz, kemik yoğunluğunun azalması ve kemiklerin zayıflamasıyla karakterize edilen bir durumdur. Menopoz, özellikle östrojen seviyelerinin düşmesiyle ilişkilendirilen hormonal değişiklikler nedeniyle osteoporoz riskini artırabilir. Östrojen, kemik sağlığını korumak için önemli bir role sahiptir ve menopozla birlikte azalan östrojen seviyeleri, kemik kaybına neden olabilir.
Menopozdaki kadınlar, özellikle postmenopozal dönemde, osteoporoz geliştirme riski altındadır. Kemiklerdeki mineral kaybı, kırılma riskini artırabilir, özellikle de omurga, kalça ve bilek gibi kırılgan bölgelerde. Bu nedenle, menopozdaki kadınlar için kemik sağlığını koruma önlemleri almak önemlidir.
Osteoporoz Risk Faktörleri ve Önlemler
Osteoporoz gelişme riski sadece menopozla ilişkili hormonal değişikliklerle değil, aynı zamanda genetik faktörler, yaş, düşük kalsiyum alımı, düşük fiziksel aktivite düzeyi ve sigara içme gibi çeşitli faktörlerle de ilişkilidir. Bu risk faktörlerini azaltmak ve kemik sağlığını korumak için aşağıdaki önlemleri alabilirsiniz:
Dengeli Beslenme: Kalsiyum ve D vitamini açısından zengin bir diyet benimsemek kemik sağlığını destekleyebilir.
Düzenli Egzersiz: Kemik sağlığını artırmak için düzenli olarak ağırlık taşıyan egzersizler yapmak önemlidir.
Sigara ve Alkolün Sınırlanması: Sigara içmek ve aşırı alkol tüketimi kemik sağlığına zarar verebilir, bu nedenle bu alışkanlıklardan kaçınılmalıdır.
Doktor Kontrolleri: Düzenli sağlık kontrolü ve kemik yoğunluğu taramaları, osteoporozu erken teşhis etmek ve tedaviye başlamak için önemlidir.
Sonuç
Menopoz ve osteoporoz, kadınların yaşamlarında karşılaştıkları doğal süreçlerdir ve birbirleriyle yakından ilişkilidirler. Ancak uygun önlemler alınarak bu süreçlerin etkileri azaltılabilir ve kemik sağlığı korunabilir. Düzenli sağlık kontrolü, sağlıklı beslenme alışkanlıkları ve aktif bir yaşam tarzı, kadınların menopoz sonrası dönemde kemik sağlığını desteklemelerine yardımcı olabilir.
Gelen sorular: Menopoz ne demektir?, Menopozda sıcak basması herkeste olur mu?, Menopoz sıcak basması (hot flash) herkeste olur mu?, Menopozdaki tüm kadınlar hormon (estrojen veya progesteron) almalı mı? Cerrahi olarak menopoza giren (ameliyatla rahim ve yumurtalıkların alınmasıyla menopoz) kadınlarda sadece estrojen hormonu mu verilir?, Cerrahi menopozda progesteron hormonuna gerek yoktur, deniyor, bu doğru mu?
