→Gebelik hipertansiyonu, preeklampsi, eklampsi ne demektir?
Halk arasında gebelik zehirlenmesi olarak bilinen çok ciddi boyutlara ulaşabilen hastalık grubudur. Preeklampsi insan gebeliğine özgü bir hastalıktır. Gebelikte ortaya çıkan yüksek tansiyonla seyreden durumlar, anne ve bebek hayatını olumsuz etkileyebilecek hastalıklardır. Yüksek tansiyonun yanı sıra meydana gelen metabolik ve damarsal bozukluklar, gebeliğin sağlıklı ilerleme sürecini tehlikeye sokar. Erken tanı ile hastalığın ilerlemesinin önlenebileceği akılda tutulmalıdır.
→Gebelik hipertansiyonu (preeklampsi) tanısı için tansiyon ölçümü nasıl yapılmalıdır?
Hipertansiyon; klasik olarak en az 6 saat ara ile yapılan iki ayrı ölçümde tansiyonun 140/90 mmHg ve üzerinde saptanması ya da büyük tansiyonun 30 mmHg ve küçük tansiyonun 15 mmHg artışının saptanması olarak tanımlanır. Gebelikte hipertansiyon tüm gebelerin %7-10’nda görülür. Daha önceden böbrek veya kalp-damar hastalığı olan gebelerin de %20-40’ında sorun oluşturabilmektedir. Hipertansif hastalıklar hem anne, hem de bebek açısından belirgin ve ciddi problemlere neden olabilirler. Erken tanı ve dikkatli takip anne ve fetus açısından çok önemlidir.
→Gebelikte hipertansiyon, preeklampsi sınıflaması nasıl yapılır?
SINIFLANDIRMA: Gebelikte hipertansif hastalıklar başlıca 3 ana gruba ayrılabilir:
1. Gebeliğin neden olduğu hipertansiyon: Hastaların önemli bir kısmı bu gruptadır.
A. Preeklampsi
-Hafif preeklampsi -Şiddetli preeklampsi
B.Eklampsi
2.Gebeliğin şiddetlendirdiği hipertansiyon
A.Superempoze preeklampsi B.Superempoze eklampsi
3. Kronik hipertansiyon
→Gebeliğin neden olduğu hipertansiyon (PIH) neyi ifade eder?
GEBELİĞİN NEDEN OLDUĞU HİPERTANSİYON (PIH):
Preeklampsinin etiyolojisi yani sebebi günümüzde de tam ve kesin olarak bilinmemektedir. Ancak bazı faktörler üzerinde durulmaktadır.
→Preeklampsi (gebelik zehirlenmesi - toksemi- hipertansiyon - albumin hastalığı) neden olur?
Önceden tansiyon ölçümleri normal olan bir kadında; gebeliğin 20. haftasından sonra gelişen hipertansiyon olarak tanımlanabilir. Gebelik sırasında ortaya çıkan yüksek tansiyona; ödem, idrarda protein kaybının (albuminüri) eklenmesine preeklampsi denir (halk arasında idrara albumin hastalığı ve album çıkması olarak da bilinir). Preeklampsi hafif ve şiddetli olarak iki ayrı formda ele alınabilir.
→Gebelikte ödem hangi durumlarda tehlikelidir?
→Eklampsi ne demektir?
Bu hastalığın en ağır formu olan eklampside ise; tabloya sara nöbetine benzer kasılmalar (Gebelik ve Sara (Epilepsi) Hastalığı,konvülziyonlar) eklenmiştir.
→Preeklampsi, eklampsi (gebelik hipertansiyonu) kimlerde sık görülür?
Preeklampsi çok ender olarak gebeliğin 20. haftasından önce de gelişebilir. Bu durum genel olarak ilk gebeliklerde daha sık görülmektedir; - Anne yaşının 18’in altında veya 35’in üzerinde olduğu durumlarda, - İkiz gebeliğe ( Çoğul gebelik)sahip anne adaylarında, - Amniyon sıvısının normalden fazla olduğu durumunda, ( Amnion mayi fazlalığı ve azlığı ) - Daha önceden hipertansiyon olanlarda, - Şeker hastalığı ( Gebelikte Diabet (Gizli Şeker) ) olan anne adaylarında, - Kronik böbrek rahatsızlığı (gebelik ve Böbrek-İdrar yolları hastalıkları)olanlarda, - Lupus gibi otoimmün hastalığı olan anne adaylarında, - Hidrops fetalis (bebekte sıvı toplanması olanlarda), - Dörtten fazla doğum yapmış anne adaylarında, daha sık görülür. Hastalık genellikle gebeliğin son 3 ayında ortaya çıkmaktadır.
Klinik gözlemde yüksek tansiyon, ödem ve idrarda protein kaybı birbirinin ardı sıra gelişebilir. Bazen biri veya ikisi ön planda olabilir. Genellikle fazla kilo alımının ardından ödem ve hipertansiyon eklendiğini görürüz.
Ağırlık Artışı: Özellikle haftada 2 kg. üzerinde olan aşırı hızlı kilo artışı preeklampsinin ilk belirtisi olabilir. Bu bulgu aslında vücuttaki artmış sıvı tutulumunun yansımasıdır. Bu hastalıkta damarlar içindeki sıvı, damar dışına kaçarak hücreler arası boşlukta birikmeye başlamıştır.
Ödem: Vücuttaki yaygın sıvı birikiminin sonucudur. Normalde gebeliğin son aylarında özellikle fazla ayakta kalınması durumlarında ayak sırtında ödem görülmektedir. Ancak dinlenmekle bir miktar hafifleyebilen bu durum preeklampside biraz daha dikkat çekmeye başlar. Özellikle diz kapağı ile ayak bileği arasında parmak basmakla iz bırakan ödem dikkat çekicidir. Ağır formlarda ellerde ve yüzde ve hatta tüm vücutta ödem görülebilir. Sabahları göz kapaklarında gelişen ödem, elde uyuşmalara yol açan ödem preeklampsi bulgusudur. Proteinüri: 24 saatlik toplanan idrarda 300mg/dl veya daha fazla protein (albumin) varlığıdır. İkinci bir tetkik şekli de 6 veya daha fazla saat ara ile yapılan iki ayrı idrar tetkikinde belli bir miktarın (1+ ve üzeri) üstünde protein varlığının ortaya konmasıdır. Hipertansiyon: 6 saat ara ile yapılan iki ayrı ölçümde tansiyonun 140/90 mmHg veya üzerinde saptanması ya da büyük tansiyonda 30 mmHg ve küçük tansiyonda 15 mmHg basınç artışının saptanmasıdır. Bu nedenle rutin gebelik takipleri çok önemlidir. Her kontrolünüzde tansiyon ölçümünüz rutin olarak yapılmalıdır.
→Şiddetli (ağır) Preeklampsi Bulguları nelerdir?
Kan Basıncının Artışı: 160/110 mmHg basıncına ulaşmış olan tansiyon yükselmesi ağır preeklampsi tanısı koydurur. Proteinüri: Düzeyinin 24 saatlik idrarda 5gr’a ulaşması. İdrar Çıkışının Azalması (oligüri): 24 saatlik idrarın 400-500ml.’den daha az olması. Baş Ağrısı: Şiddetli preeklampsi belirtilerindendir. Hatta eklampsi öncesi olabilir. Görme Bozukluğu: Bulanık görmeden, gözlerde sinek uçuşmalarına dek değişen görme bozuklukları şiddetli preeklampsi ve eklampsi nöbeti öncesi bulgulardandır. Mide Bölgesinde Ağrı: Şiddetli hastalık ve eklampsi belirtisidir. Sağ Üst Kadran Ağrısı: Karaciğer kapsülünün gerilmesine bağlı olur ve şiddetli hastalık ve eklampsi belirtisidir. Bilinç uçuşmaları, halüsinasyonlar Trombosit Sayısında Azalma: Kan analizinde kanın pıhtılaşmasını sağlayan maddelerden biri olan trombosit sayımında düşüklük görülür. Bu da şiddetli hastalık belirtisidir. Fetusun Gelişme Geriliği Göstermesi ve anmiyon mayi azalması ( Amnion mayi fazlalığı ve azlığı ): Ultrasonografi ile bebekte gelişme geriliğinin saptanması ve bebeğin etrafını saran amniyon sıvısında azalma saptanması ağır hastalık belirtilerindendir.
Preeklampsi tanısı ile izlenen bir hastada yukarıda sayılan bu bulgulardan bir veya daha fazlasının saptanması hastalığın şiddetli formda olduğunun ve hatta en ağır form olan eklampsinin gelişebileceğinin göstergesidir.
→Eklampsi nedir?
Preeklampsi bulguları taşıyan bir gebede tabloya sara nöbetine (Gebelik ve Sara (Epilepsi) Hastalığı )benzer kasılmaların (konvülziyonlar) eklenmesidir. Hastalığın en ağır formudur. Büyük bir olasılıkla beyin damarlarında spazm veya beyin ödemi sonucu tabloya kasılmaların eklendiği düşünülmektedir. Eklampsili bir gebeye yaklaşımda ilk olarak solunum yolunun açık olması sağlanarak, hızla magnezyum sülfat tedavisi damar yolu ile verilir. Eklampsi nöbetinde hem anne hem de fetusta ciddi bir travma oluşur. Annenin sağlık verileri stabilleştiği anda doğurtmak için girişimde bulunulur. Annenin stabilizasyon dönemi; doğumun gerçekleştiği ve doğum sonrası takibinin yapılması yoğun klinik gözlem gerektirir. Oldukça ciddi bir tablodur. Hipertansiyonun neden olduğu en ağır formdur. Tüm bunlara rağmen; doğru takip ve tedavi ile preeklampsi tam olarak önlenemese de; şiddetli preeklampsi gelişimi önlenebilir ve eklampsiden hasta korunabilir.
→Preeklamsi (gebelik hipertansiyonu) tanısı nasıl konur?
Düzenli yapılan gebelik takiplerinde hızlı kilo artışı, ödem, hipertansiyonun bir veya ikisinin birden saptanması tanının kolayca konmasını sağlar. Bu nedenle düzenli gebelik takiplerin önemi çok büyüktür. Her vizitte kan basıncı, kilo ölçümü yapılarak genel fizik muayenesinde hastalığa işaret edebilecek ödem bulgusunun olup olmadığı kontrol altına alınmaktadır. Bu klinik bulguların dışında yapılacak bazı kan analizleri de (tam kan sayımı, böbrek fonksiyon testleri, karaciğer fonksiyon testleri, kan protein ölçümleri, pıhtılaşma fonksiyonları ile ilgili testler) hastalığın şiddetinin saptanması ve takibi amacıyla uygulanır.
→Ağır preeklampsinin (gebelik hipertansiyonu) anne ve bebeğe olası riskleri nelerdir?
- Konvülziyonlar (sara benzeri kasılmalar), - Beyin kanaması, - Kalp yetmezliği, - Yaygın damar içi pıhtılaşma, - Akciğer ödemi, - Böbrek yetmezliği, - Gelişme Geriliği , - ve Fetal kayıp - Erken Doğum Tehdidi ve Erken doğum, - Intrauterin fetal ölüm Preeklampsi Tedavi ve Yaklaşımlar:
Hastalığa tedavi ve yaklaşım şekilleri; hastalığın şiddeti ve gebelik haftası ile değişmektedir.
→Preeklampsi (gebelik zehirlenmesi, hipertansiyon, toksemi, albumin hastalığı) tedavisi nasıl yapılır?
Gebeliğin oluşturduğu hafif preeklampsi vakalarında; amaç anne ve bebeği yakın gözleme alarak dış dünyada yaşama olanağı açısından gebeliğin 37. haftasına dek yakın takip uygulamaktır. Bu süreçte haftada iki kez doktor kontrolü ile anne ve bebeğin genel sağlık verileri izlenir. Annenin yatak istirahatı oldukça önemlidir. Fizik aktiviteyi kısıtlamak tansiyon kontrolü açısından faydalıdır. Günlük kilo artışı, tansiyon ölçümü düzenli bir şekilde yapılır. Bazı vakalarda hastane gözetimi istenebilir. Bu durumlarda da bebek olgunlaşana değin ve hastalık ağırlaşmayana dek yine hastanede yatak istirahatı, günlük anne ve bebek açısından muayeneler, idrarda protein testi, diyet düzenlenmesi, sıvı alım-çıkarımının takibi, günlük kilo, tansiyon kontrolleri uygulanır. Bu sırada çeşitli antihipertansif ilaçlar, kalsiyum kullanımı önerilebilir. Bu ilaçların etkinlikleri halen oldukça tartışmalıdır. Takip boyunca anne ve bebek sağlığı açısından yapılan fizik muayene, ultrasonografi, non stres test, gerekirse CST, gereğinde ultrasonografi, annenin karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri, pıhtılaşma testleri yapılır. Takip boyunca hastalık seviyesinde ağırlaşma bulguları veya testlerde fetal distress gösteren bulgular başladığında hastanın o anki durumuna göre doğum planlanır. Doğum esnasında damar yolu açılarak sıvı takviyesi uygulanır; ağır preeklampside konvülziyonlardan korunmak için magnezyum sülfat tedavisi başlanır. Tedavi sırasında yakın gözlemi gerekir. Hipertansiyon kontrolü için çok çeşitli ilaçlar kullanılmaktadır. Özellikle ağır preeklampsi de tansiyon 180/110 mmHg’nın üzerinde ise komplikasyonlardan korunmak için antihipertansif tedavi önerilmektedir. Ciddi preeklampside genel kabul gören yaklaşım; gebelik haftasına bakmaksızın annenin en kısa sürede genel sağlık durumunu stabilize etmektir. Bu amaçla konvülziyon kontrolü için magnezyum sülfat ve hipertansiyon kontrolü için uygun görülen antihipertansif tedavi başlanarak doğum, Sezaryen veya vaginal yolla Normal Doğumveya Müdahaleli Doğum en kısa sürede yaptırılır. Riskleri en alt düzeyde tutabilmek için ağır preeklampsi takip ve gebeliğin sonlandırılmasının yoğun bakım olanakları olan merkezde yapılması oldukça önemlidir.
→Doğum sonrası preeklampsi (gebelik hipertansiyonu) tedavisi nasıl yapılır?
Plasentanın ayrılmasının ardından preeklampsi bulgularında genellikle bir düzelme görülmektedir. Ağır preeklampside konvülziyon kontrolü açısından 24 saat daha magnezyum sülfat tedavisine devam edilir, antihipertansif tedavide özellikle 150/100 mmHg düzeyindeki tansiyon düzeyinde devam edilir. Hipertansiyon doğumdan 6 hafta sonrada hala mevcut ise hasta kronik hipertansif kategorisine ayrılabilir. Bu durumda daha sonraki yaşamında hipertansiyon kontrolü açısından takip ve tedavi önerilir.
→Gebelikte Hellp sendromu nedir?
Hemoliz, karaciğer enzimlerinde artış, trombositlerde azalma olarak tanımlanan HELLP Sendromu; ağır preeklampsinin çok ciddi bir komplikasyonudur. HELLP Sendromunun tanı kriterleri laboratuar bulgularına dayandırılır. Hellp Sendromunda yaklaşım ağır preeklampsi-eklampsideki tedavi prensiplerini içerir. Ancak burada annenin kanama (koagülasyon) anormalliklerini hızlıca düzeltmeye çalışmak ilk basamaktır. Trombosit verilmesi, pıhtılaşma faktörlerinin verilmesi ve olabilecek en kısa zamanda doğumun gerçekleştirilmesi hayati önem arzeder. Tüm bu takip ve tedavi yoğun bakım olanakları olan merkezlerde yapılmalıdır. Oldukça ciddi bir durumdur.
→Gebelikte kronik hipertansiyon nedir?
Anne adayında gebelikten önce de hipertansiyon mevcutsa bu durum kronik hipertansiyonu işaret eder. Ancak bu bulgu varlığında gebeliğin ikinci yarısında preeklampsi bulgularının eklenme riski mevcuttur. Kronik hipertansiyonu gebeliğin erken dönemlerinde tedavi ederek preeklampsi gelişimini önleme olanağı henüz kanıtlanmamıştır. Ancak anne adayının diyetinin ayarlanması; evde fizik aktivitesinin kısıtlanması, dikkatli bir gebelik takibi preeklampsi gelişimini tamamen önleyemese de şiddetli hastalık formunun azaldığı ve ciddi komplikasyon görülmesinin daha ender olduğu bilinmektedir.
Gebelikte Hipertansiyon, Preeklampsi ve Eklampsi: Anne ve Bebek Sağlığını Tehdit Eden Sorunlar
Gebelik, bir kadının yaşamındaki en önemli dönemlerden biridir ve anne adayının ve bebeğin sağlığı büyük bir özen gerektirir. Ancak bazı durumlarda gebelik sırasında hipertansiyon, preeklampsi ve eklampsi gibi ciddi tıbbi sorunlar ortaya çıkabilir. Bu yazıda, bu üç durumu ayrıntılı bir şekilde ele alacak ve gebelik sırasında bu sorunların nasıl tanınabileceği ve yönetilebileceği konusunda bilgi vereceğiz.
Hipertansiyon Nedir?
Hipertansiyon, yani yüksek tansiyon, kan damarlarının duvarlarına fazla basınç uygulayan bir durumdur. Gebelik sırasında hipertansiyon, anne adayının kan basıncının normalden yüksek olması durumunu ifade eder. Gebelik sırasında hipertansiyonun iki ana türü vardır:
Gebelik Öncesi Hipertansiyon: Gebeliğin başlamadan önce mevcut olan hipertansiyondur. Bu durum gebelikle ilgili değildir, ancak gebelik sırasında etkilerini gösterebilir.
Gebelik İçi Hipertansiyon (Gestasyonel Hipertansiyon): Gebelik sırasında ortaya çıkan yüksek tansiyon durumudur ve genellikle gebelik sonrasında normale döner.
Preeklampsi Nedir?
Preeklampsi, gebelik sırasında yüksek tansiyonun yanı sıra böbrek fonksiyonlarının bozulması, karaciğer hasarı, kan pıhtılaşma sorunları ve diğer sistemik sorunların ortaya çıktığı bir durumdur. Preeklampsi, genellikle gebeliğin ikinci yarısında veya sonlarında ortaya çıkar ve anne adayının ve bebeğin sağlığını ciddi şekilde tehdit edebilir.
Eklampsi Nedir?
Eklampsi, preeklampsinin ilerlemiş bir formudur ve nöbetler, bilinç kaybı veya diğer nörolojik semptomlarla karakterizedir. Eklampsi, acil tıbbi müdahale gerektiren hayati tehlike arz eden bir durumdur ve hem anne hem de bebek için ciddi riskler taşır.
Hipertansiyon, Preeklampsi ve Eklampsi Neden Olur?
Bu üç durumun kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, aşağıdaki faktörler riski artırabilir:
Genetik Faktörler: Aile geçmişi, hipertansiyon, preeklampsi ve eklampsi riskini artırabilir.
İlk Gebelik: İlk kez hamile olanlar, daha yüksek bir risk altında olabilir.
Çoklu Gebelik: İkizler veya daha fazla bebek bekleyenlerde risk artabilir.
Obezite: Obezite, bu tür tıbbi sorunlar için bir risk faktörü olabilir.
Kronik Hipertansiyon: Gebelik öncesi hipertansiyonu olanlar, gebelik sırasında daha yüksek risk altında olabilirler.
Belirtiler ve Tanı
Hipertansiyon, preeklampsi ve eklampsi, bazen belirtiler göstermeyebilir veya belirtileri hafif olabilir. Ancak aşağıdaki belirtiler bu durumların varlığına işaret edebilir:
Yüksek tansiyon (hipertansiyon)
Şiddetli baş ağrısı
Görme sorunları (bulanık görme veya ışıklarda çakılmalar)
Karın ağrısı
Üst karın bölgesinde hassasiyet
İdrar miktarında azalma
Bulantı ve kusma
Solunum zorluğu
Kas seğirmeleri veya nöbetler (eklampsi)
Bu belirtiler ortaya çıktığında veya şüphelenildiğinde, bir sağlık profesyoneline hemen başvurulmalıdır. Hipertansiyon, preeklampsi ve eklampsi tanısı, tansiyon ölçümleri, idrar tahlilleri ve kan testleri gibi tıbbi testlerle konulur.
Tedavi ve Yönetim
Bu üç durumun tedavisi, şiddetlerine ve gebelik haftasına bağlı olarak değişebilir. Tedavi seçenekleri şunları içerebilir:
İzlem: Hafif vakalarda, düzenli doktor ziyaretleri ve izlem gerekebilir.
Hastane Yatışı: Ciddi durumlarda, anne adayı hastaneye yatırılabilir.
İlaçlar: Tansiyon kontrolü veya nöbetleri önlemek için ilaçlar reçete edilebilir.
Doğum: Preeklampsi veya eklampsi durumunda, bebek hemen doğurulabilir.
Önleme
Hipertansiyon, preeklampsi ve eklampsiyi tamamen önlemek her zaman mümkün olmayabilir, ancak riski azaltmak için aşağıdaki önlemler alınabilir:
Düzenli doktor kontrolleri ve prenatal bakım alın.
Sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmek, obeziteyi önlemek.
İyi bir diyet ve düzenli egzersiz.
Sigara ve alkol tüketiminden kaçınmak.
Sonuç
Gebelik sırasında hipertansiyon, preeklampsi ve eklampsi gibi tıbbi sorunlar ciddi sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle düzenli prenatal bakım almak, belirtileri izlemek ve sağlık uzmanının önerilerine uymak hayati önem taşır. Erken teşhis ve uygun tedavi ile bu sorunların etkileri en aza indirilebilir ve anne ile bebek sağlığı korunabilir. Gebelik süreci boyunca sağlık profesyonelleri tarafından yönlendirilmek, bu sorunların tanınması ve yönetilmesi açısından büyük bir öneme sahiptir.
Gelen Sorular: Gebelik zehirlenmesi - preeklampsi - eklampsi, bunların hepsi gebelikte yüksek tansiyon (hipertansiyon) anlamına mı gelir?, Gebelikte hipertansiyon belirtileri nelerdir?, Gebelikte yüksek tansiyon niye olur?, Gebelikte tansiyon kaç olmalıdır?, Gebelikte hipertansiyonun tedavisi nasıl yapılır? Pre eklampside normal vajinal doğum mu, yoksa sezaryen mi olmalıdır?, Gebelikte Hellp sendromu tehlikeli midir? Gebelik hipertansiyonu (preeklamsi) hastalığında idrarda protein kaybı niçin olur?
