İntra uterin (Rahim içi) gelişme geriliği (İUGG) terimi genel olarak doğum anında çocuk ağırlığının gebelik haftasına göre %10'un altında olmasıdır. Bu miadında doğumlarda bebek ağırlığının 2500 gramın altında olması anlamına gelir. Gebeliklerin %3-7'sinde görülür. İUGG'de bebek, anne rahminde gerekli gelişimini ve kilo alımını yapamamıştır. Bebek hayatı ve gelişimi ciddi tehlike altına girer.
→İntrauterin (rahim içi) gelişme geriliği teşhisi nasıl konur?
İUGG tanısını koymak için bebek ağırlığının haftasına göre %10'un altında olması ve buna sebep olabilecek bir hastalığın bulunması gerekmektedir. Tek başına düşük doğum ağırlıklı bebek İUGG tanısı koydurmaz. Bazı bebekler gebelik haftalarına göre düşük doğum ağırlıklıdır, ancak bu durum herhangi bir gebelik probleminden kaynaklanmamaktadır. Bebeğin boyutları büyük oranda anne ve babadan gelen genetik şifre ile belirlenmektedir. Anne ve babadan gelen genetik şifreye göre bebeğin beden yapısı küçük olabilmektedir. Böyle durumlarda bebeği riske sokacak bir durum söz konusu değildir. İUGG'de ise bebek potansiyel olarak daha büyük olacakken bazı hastalıklar nedeni ile bu potansiyelini kullanamaz, gelişimi kısıtlanır. Gelişimi kısıtlanmış bebek, anne karnında, doğum anında ve doğum sonrası dönemde ciddi yaşamsal risklerle karşı karşıyadır.
→Rahim içi (İntrauterin) gelişme geriliği neden olur?
İntrauterin gelişme geriliği gebelikte olabilecek bazı komplikasyonlardan kaynaklanmaktadır. Bu komplikasyonlar anneye veya bebeğe bağlı olabilir.
Anneye bağlı nedenler çoğunlukla vakaların %80'inden sorumludur. Bu durumda bebekte asimetrik bir gelişme geriliği görülür.
1. Annede damarsal hastalıklar en sık karşılaşılan durumdur. Annedeki hipertansiyon, preklampsi ( Gebelik ve Hipertansiyon )ve diyabet bebeğin gelişimini bozma potansiyeline sahiptir.
2. Plasentaya ait hastalıklar İUGG sebebi olabilir. Plasenta Previa ve plasentadaki yoğun infarktlar bebeğin beslenmesini bozarak gelişme geriliğine neden olabilmektedir.
Bebeğe ait nedenler vakaların %20'sinde görülür. Genellikle simetrik gelişme geriliğine neden olur. Tüm vücut ölçümlerinde eşit oranda gerilik söz konusudur.
1. Bebeğe ait anomaliler: kalp anomalileri, kromozom anomalileri (down sendromu , trizomi ), santral sinir sistemi anomalileri
2. Bebeğin rahim içerisinde geçirdiği viral enfeksiyonlar İUGG nedeni olabilir.
→Rahim içi (İntrauterin) gelişme geriliği teşhisi nasıl konur?
Halen devam etmekte olan bir gebelikte gelişme geriliğinin tanınması zordur. İlk önce rutin gebelik takiplerinde anne adayının öyküsünde düşük doğum ağırlığına neden olabilecek faktörler araştırılır. Anne adayı daha önce gelişme geriliği olan bebek doğurmuşsa, yüksek tansiyon, diyabet gibi hastalıkları veya sigara kullanımı varsa İUGG açısından dikkatli olmak ve araştırma yapmak gerekecektir. Daha önceden İUGG'li bebek doğurmuş olmak en büyük risktir. Böyle hastalar bebeğin gelişimi açısından yakın takibe alınır. Rutin gebelik muayenelerinde rahimin beklenenden küçük olması veya annenin kilo alımının yetersiz olması da İUGG'yi düşündürür.
İUGG tanısında en büyük yardımcı ultrasondur. Özellikle İUGG gelişimi açısından risk saptanmış gebeler, gebeliğin erken dönemlerinden itibaren bebek gelişimi açısından seri ultrasonografik takiplere alınmalıdır. Gebeliğin hemen başında yapılan ultrason ile gebelik yaşı ve tahmini doğum tarihi doğru bir şekilde saptanmalıdır. Zira daha geç haftalarda yapılan ultrason ile gebelik yaşı tam olarak saptanamamakta gerekli girişim için bazen geç kalınabilmektedir. Ultrasonografik olarak bebeğin baş çapı, baş çevresi, baş çevresi/karın çevresi oranı, uyluk kemiği uzunluğu ölçümleri ve ayrıca bebek ağırlığı ölçümü vb yapılır. Bu ölçümlerde gebelik haftasına göre bir küçüklük saptanması durumunda İUGG'den şüphelenilmelidir.
İUGG'nin en çok karşılaşılan sebebi bebek ile anne arasındaki kan dolaşımının bozulmasıdır. Renkli Doppler ultrasonografi ile kan damarlarından geçen kanın akım özellikleri tespit edilebilir. İUGG'li bebekte kan dolaşımı bozulmuştur ve bu durum Doppler ile saptanabilir. Doppler ultrason ile damardaki direnç artışının ortaya konması dolaylı olarak bize kan dolaşımına karşı bir direnç artışı olduğunu gösterir.
→Rahim içi gelişme geriliği olan gebeliklerde renkli Doppler ultrason
Anneden bebeğe kan getiren uterin arterde, gebelik ilerledikçe bebeğe daha çok kan gelebilmesi için 24-26. haftaya kadar dirençte düşüş olmaktadır. Bu direncin beklenenden yüksek devam etmesi preeklampsi ve İUGG riskini arttırmaktadır. Bebekle plasenta arasında göbek kordonu içerisindeki umbilikal arter, umbilikal ven ve bebeğin beyin damarlarındaki dalga şekli bozuklukları, bebekteki dolaşım bozukluğunu saptayabildiği gibi dolaşım bozukluğunun şiddetini de belirleyebilmektedir.
Bebekte gelişim geriliğini açıklayacak bir damarsal problem yoksa olabilecek doğumsal anomaliler açısından ayrıntılı bir ultrason taraması yapılmalıdır. Gerektiğinde amniyosentez yapılarak bebeğin kromozom yapısı araştırılır. Ayrıca bebekte olabilecek enfeksiyonlar da (toxoplasma, CMV, Rubella--Gebelik ve TORCH Enfeksiyonları--) araştırılmalıdır.
→Bazı durumlarda annenin geçirdiği enfeksiyon hastalıkları anne karnındaki bebeği etkileyerek, bebeğin zarar görmesine ve rahim içi gelişme geriliğine (IUGR, intrauterin gelişme geriliği) sebep olabilir.
→Rahim içi (intrauterin) gelişme geriliğinde takip ve tedavi nasıl planlanır?
İUGG tanısı konmuş bir gebelikte temel problem bebeğin anne karnında ölme riskinin olmasıdır. Ancak bebek bu risk nedeni ile vaktinden önce doğurtulursa da prematürite nedeni ile doğum sonrası dönemde kaybedilebilir. Bu nedenle bebeğin doğum zamanına karar vermek önemlidir.
İlk önce önlenebilir bir İUGG nedeni varsa bu ortadan kaldırılmalıdır. Anne sigara içiyorsa bırakması gerekmektedir. Hipertansiyon, düzenli yatak istirahatı ve gerekirse tıbbi tedavi (İlaç) ile düzenlenir.
Bebeğin anne karnındaki gelişimi ve iyilik hali düzenli ve sıkı bir takibe alınır. Ultrasonografi ile bebeğin gelişim parametreleri ölçülür, kilo alımı takibe alınır. Ayrıca bebeğin içinde bulunduğu amniyotik sıvının azalması da ciddi risk altında olduğunun başka bir göstergesidir. Aynı şekilde renkli Doppler ölçümleri düzenli olarak yapılır. Anne karnındaki bebeğin kalp atımları NST (fetal monitör) ile takibe alınır.
→NST (non stress test) nedir?
Tüm bu testlerin kombine edildiği Biyofizik Profil skorlaması seri olarak yapılır. Gelişme geriliğinin şiddeti bu testlerin yapılma sıklığını belirler.
Bu sıkı takip sonunda bebeğin doğduğunda yaşayabilecek aşamaya gelmesi veya bebeğin anne karnında kalmasının riskli olduğunun saptanması durumunda doğuma karar verilir.
İUGG'li bebeklerin doğumu da risklidir. Zaten sınırda olan bebek kan dolaşımı doğum sancıları sırasındaki rahim kasılmaları ile iyice bozulabilir ve bebek kalp atışları yavaşlayabilir (bradikardi). Bu nedenle bebek kalp atışları sıkı takibe alınarak doğum izlenir. İUGG'li bebeklerde bu nedenle çoğunlukla Sezaryen tercih edilmektedir.
İntrauterin Gelişme Geriliği (IUGR): Tanı, Nedenler, Belirtiler, Tedavi ve Önleme
İntrauterin Gelişme Geriliği (IUGR), fetüsün rahim içinde normalden daha yavaş veya düzensiz bir şekilde büyüdüğü durumu ifade eder. Bu durum genellikle hamilelik sırasında gelişen sorunlar veya risk faktörleri nedeniyle ortaya çıkar ve fetüsün vücut ağırlığının gebelik sürecine göre beklenenden daha düşük olduğu bir durumu temsil eder. Bu yazıda, IUGR'nin tanımı, nedenleri, belirtileri, teşhisi, tedavi seçenekleri ve önleme yöntemleri gibi konulara odaklanacağız.
IUGR Nedir?
İntrauterin Gelişme Geriliği (IUGR), fetüsün rahim içinde normalden daha yavaş veya düzensiz bir şekilde büyüdüğü durumu ifade eder. Bu durum, genellikle gebelikteki sorunlar, plasenta yetmezliği, genetik faktörler veya annenin sağlık durumu gibi çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir. IUGR, fetüsün vücut ağırlığı ve boyutunun gebelik sürecine göre beklenenden daha düşük olduğu durumu tanımlar.
Nedenleri:
Plasenta Sorunları: Plasenta, fetüsün beslenme ve oksijen alımını sağlayan önemli bir organdır. Plasentadaki sorunlar, IUGR'nin başlıca nedenlerinden biridir.
Anne Hastalıkları: Annenin kronik hastalıkları, yetersiz beslenme veya bazı enfeksiyonlar IUGR'ye neden olabilir.
Sigara İçme ve Drogen Kullanımı: Sigara içmek ve uyuşturucu kullanmak, IUGR riskini artırabilir.
Genetik Faktörler: Bazı genetik durumlar, fetüsün normal büyümesini etkileyebilir.
Hamilelikte Birden Fazla Fetüs: Çoğul gebeliklerde, her bir fetüsün paylaştığı kaynaklar sınırlıdır, bu da IUGR riskini artırabilir.
Anne Hipertansiyonu: Yüksek tansiyon, plasenta yetmezliğine neden olabilir ve IUGR'yi tetikleyebilir.
Anne Beslenme Durumu: Yetersiz veya dengesiz beslenme, IUGR riskini artırabilir.
Belirtileri:
IUGR'nin belirtileri genellikle belirgin değildir ve bir doktor tarafından düzenli prenatal kontroller sırasında tespit edilebilir. Ancak belirtiler arasında şunlar bulunabilir:
Rahim Büyüklüğü: Annenin rahmi, gebeliğin belirli aşamalarında beklenenden daha küçük olabilir.
Doppler Ultrason: Doktor, doppler ultrason kullanarak bebeğin kan akışını kontrol edebilir. Normalden düşük kan akışı, IUGR'nin bir göstergesi olabilir.
Ultrason Görüntüleri: Ultrason görüntüleri, bebeğin boyutu, hareketliliği ve plasenta durumu hakkında bilgi sağlayabilir.
Teşhis:
IUGR'nin doğru bir şekilde teşhis edilmesi, düzenli prenatal kontroller ve ultrason incelemeleri ile mümkündür. Doktorlar, bebeğin büyüme eğrisini ve gelişimini takip ederler. Ayrıca şu testler de kullanılabilir:
Doppler Ultrason: Bebeğin kan akışını değerlendirmek için kullanılır.
Amniyotik Sıvı Değerlendirmesi: Amniyotik sıvının miktarını kontrol etmek, bebeğin sağlığını değerlendirmede yardımcı olabilir.
Biyofizik Profil (BPP): Bebeğin genel sağlığını değerlendirmek için kullanılır. Hareketlilik, kas tonusu, amniyotik sıvı miktarı ve diğer faktörler değerlendirilir.
Tedavi Seçenekleri:
IUGR'nin tedavisi, altında yatan nedenlere bağlı olarak değişebilir. Ancak tedavi seçenekleri şunları içerebilir:
Düzenli Takip ve Gözlem: Doktorlar, gebeliği daha sıkı bir şekilde izleyebilirler ve bebeğin gelişimini değerlendirebilirler.
Hastanede Gözlem: Ciddi durumlarda, annenin ve bebeğin sağlığını yakından izlemek için hastanede gözlem gerekebilir.
Doğum Yönetimi: Eğer IUGR ciddi bir seviyeye ulaşırsa ve bebeğin yaşamı tehdit ediliyorsa, doktorlar doğumu yönetebilirler. Erken doğum veya sezaryen gibi yöntemler kullanılabilir.
Plasenta Yetmezliği Tedavisi: Plasentanın yeterli besin ve oksijen sağlamadığı durumlarda, bazı durumlarda plasentayı desteklemek için tedaviler uygulanabilir.
Önleme:
IUGR'yi önlemenin bazı yolları şunlardır:
Sağlıklı Beslenme: Gebelik sırasında dengeli ve sağlıklı bir diyet benimsemek önemlidir.
Sigara ve Alkol Kaçınma: Sigara içmek ve alkol tüketmekten kaçınmak, bebeğin sağlıklı gelişimini destekleyebilir.
Düzenli Prenatal Kontroller: Gebelik sırasında düzenli prenatal kontroller, bebeğin sağlıklı bir şekilde büyüdüğünden emin olmak için önemlidir.
Risk Faktörlerini Yönetme: Yüksek tansiyon, diyabet veya diğer sağlık sorunları gibi risk faktörlerini kontrol altında tutmak önemlidir.
Sonuç olarak
İntrauterin Gelişme Geriliği (IUGR), gebelik sırasında ortaya çıkan bir durumdur ve doğru tanı ve tedavi ile yönetilebilir. Erken teşhis ve uygun tedavi, annenin ve bebeğin sağlığını korumak açısından önemlidir. Gebelik sırasında düzenli prenatal kontroller ve sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, IUGR riskini azaltabilir ve sağlıklı bir gebelik sürecini destekleyebilir. Herhangi bir belirti veya endişe durumunda, bir sağlık profesyoneli ile iletişime geçmek önemlidir.
Gelen sorular: Anne karnında bebeğin büyümesinde gecikme olması, bebeğin beklenenden küçük olması ya da intrauterin gelişme geriliğinin (İUGG, rahim içi gelişme geriliği) sebepleri nelerdir?
